Piątego dnia piątego miesiąca chińskiego kalendarza księżycowo – słonecznego, obchodzone jest uroczyście 端午节DuanWuJie, święto „Smoczych Łodzi” lub inaczej zwane “podwójnych piątek”. W tym roku przypada 22 czerwca (i trzy dni wolne). Jest ono uwzględnione jako oficjalne święto, a w 2009 roku zostało wpisane na listę Światowego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. To tradycyjne chińskie święto upamiętnia życie i śmierć słynnego uczonego oraz poety 屈原Qu Yu An (340-278 przed naszą erą), który żył w okresie 战国Walczących Królestw 东周列国Wschodniej Dynastii Chu (403-221 r. p.n.e.).
W tym czasie było na terenie Chin siedem królestw, które współzawodniczyły, handlowały, ale i walczyły ze sobą. Qu w jednym z nich (Chu) sprawował wysokie funkcje na dworze królewskim, ale był również wybitnym poetą, postacią historyczną, pierwszym poetą znanym z imienia i nazwiska. Był wielkim patriotą oraz jako osobisty doradca króla, dążącym do zjednoczenia kraju, ale sprzeciwiał się przymierzu z królestwem秦国 Qin. Niestety, zazdrośni o jego wpływy dworzanie uknuli przeciw niemu spisek, który miał na celu zniechęcić władcę do Qu Yu Ana i w konsekwencji spowodować jego wygnanie. Zaślepiony król, niepomny na zasługi zaufanego doradcy i sprzymierzeńca, nie dość, że nie usłuchał dobrych rad Qu dotyczących ratowania zagrożonego kraju, to jeszcze rozkazał mu jak najszybciej wynieść się zarówno z dworu, jak i z państwa. Skazał go za zdradę na banicję w 306 p.n.e. Nieszczęśliwy doradca przez długi czas (28 lat) tułał się nie znajdując spokoju i sobie miejsca, choć w tym czasie napisał dużo poezji. W 278r.p.n.e., będąc na wygnaniu, Qu Yuan dowiedział się o podbiciu stolicy jego kraju (郢Ying) przez komkurujace królestwo Qin (które zresztą później podbiło wszystkie inne i w 221 r. p.n.e. zjednoczyło Chiny pod jednym przywództwem). Było to właśnie piątego dnia, piątego miesiąca tradycyjnego kalendarza. Zrozpaczony i niedoceniany z powodu tej sytuacji w kraju, najpierw napisał poemat 哀郢 „Opłakując Ying”. Potem nie widząc zaś dla siebie innego wyjścia, w proteście przeciw najnowszym wydarzeniom w jego dawnym królestwie, korupcji i niesprawiedliwości władzy, powziął dramatyczną decyzję i rzucił się do rzeki汨罗MiLuo (południowo-wschodnia prowincja 湖南HuNan, gdzie wtedy przebywał). Miejscowi wieśniacy, którzy szanowali i lubili nieszczęśliwego Qu za jego cnoty, poświecenie i oddanie, na wieść o tym, natychmiast wypłynęli łodziami na ratunek i w poszukiwanie jego ciała. Jeszcze przez kilka dni próbowali go odnaleźć przeszukując rzekę. Przy tym robiono przeraźliwy hałas, krzycząc, bijąc w bębny i uderzając z całej siły wiosłami o taflę wody, aby odstraszyć potwory wodne, które miały pożerać ciała topielców. Do tego, aby powstrzymać ryby od zjedzenia ciała poety, ludzie zaczęli wrzucać do wody kulki z gotowanego kleistego ryżu. Inna legenda mówi, że te kulki ryzowe obecnie owinięte w liście bambusa i ukształtowane w piramidki stanowią formę ofiary za dusze poety oraz przebłagania owych potworów, aby oddały ciało Qu. Wszystkie metody i środki poszukiwania jego niestety okazały się bezskuteczne. Ale za to wydarzenia te dały początek wielu tradycji jak wyścigów łodzi w kształcie smoka, robienia tych ryżowych piramidek z nadzieniem zwanych 粽子 ZhongZi. No i dzień ten na cześć poety Qu jest w kraju Dniem Poety. Tradycje te od wieków przyciągał nad wszelkie zbiorniki wodne rzesze ludzi obserwujących wyścigi, a dla poetów, pisarzy oraz malarzy stając się natchnieniem.
Święto Smoczych Łodzi to jedno z trzech najważniejszych tradycyjnych chińskich świąt (obok Chińskiego Nowego Roku i Środka Jesieni/Pełni Księżyca), stąd nic dziwnego, że wiąże się z nim wiele zwyczajów. Najbardziej znany to 龙舟赛 Long Zhou Sai – wyścig smoczych łodzi. Obecnie organizowane są powszechnie w kraju i zagranicą. Od 1980 r. łodzie biorące w tych wyścigach muszą spełniać międzynarodowe standardy. Wymiary: długość 12,4 m (bez smoczej głowy), szerokość 1,14 m, przestrzeń między ławkami 67,5 cm. Długość wiosła od 105 do 130 cm, waga łodzi – minimalnie 250 kg. Wyścigi odbywają się na dystansie 250 m, 500 m, 1000 m i 2000 m. Wioślarze wykonują z reguły od 60 do 100 pociągnięć wioseł na minutę a bywa i więcej. Typowa załoga składa się z 22 osób: 20 wioślarzy, 1 sternik siedzący przy smoczej głowie i nadający kierunek czerwoną chorągiewką oraz 1 bębniarz, którego uderzenia nadają rytm wiosłowaniu.
Drugim zwyczajem jest jedzenie i właśnie robienie oraz jedzenie ZongZi – kulek z kleistego ryżu, nadziewane, uformowane w kształt stożka i zawinięte w liście bambusa lub trzciny, przewiązane sznurkiem, gotowane na parze lub w wodzie. Nadzienie bywa słodkie, słone czy według własnych upodobań i zależne od przyczajeń w danym rejonie kraju. W tym celu wykorzystywane są różne składniki m.in. wieprzowina, słone żółtka kaczego jajka, marynowany boczek, orzeszki ziemne, grzybki, suszone małe krewetki, słodka pasta z czerwonej fasoli czy z soi, jadalne kasztany itp.
Tradycyjnie ZongZi przygotowuje się z rodziną, ale obecnie niewiele osób się na to decyduje. Raczej powszechnie w miastach kupuje się je w sklepach i aktualnie są one dostępne nie tylko w okolicach tego święta. Zwykle obdarowuje się nimi rodzinę, najbliższych, przyjaciół czy znajomych. Są one najbardziej rozpoznawalnym elementem tego święta. Ale przystawka ta znana już była w historycznym okresie zwanym 春秋时期Wiosny i Jesieni (770-476 r. p.n.e.). Najpierw składano je w ofierze bogom czy przodkom. Powiązanie ze świętem „Smoczych Łodzi” nastąpiło dużo później.
Trzecim zwyczajem w czasie tego święta jest wieszanie na drzwiach pachnących łodyg tataraku, selera, magii czy innych ziół, aby odpędzić od domu i mieszkańców nieszczęścia, aby byli zdrowi oraz utrzymywać złe duchy i moce z daleka, utrzymywania szczęścia i spokoju. Dzieciom wiesza się na szyi małe saszetki. Również zawiesza się je w domu jako dekoracje czy kładzie pod poduszką. roślinami leczniczymi.
Czwartym to zabawa – ulubiona szczególnie przez dzieci – stawiania jajka na sztorc. Ma być postawione i nie zachwiać się. Bowiem w tym dniu słońce jest w astronomicznym zenicie energia阴阳 Ying Yang osiąga swój maksymalny balans. Na wsiach przekonani są, ze w dniu tego święta woda w studni ma szczególne właściwości.
No i nie mogę nie wspomnieć, ze z okazji tego święta (choć aktualnie to już i na co dzień) przy posiłkach pije się 黄酒HuangJiu (żółte wino ryzowe, od 12-140 alkoholu). Pierwsze wzmianki o jego produkcji sięgają dynastii 夏朝Xia (2070 p.n.e do 1600 p.n.e.). Nie będę jednak rozwijał opisu tego tradycyjnego trunku, bo w Europie mogę być posądzony o zachęcanie do alkoholizmu.
梁安基Andrzej Zawadzki-Liang
上海ShangHai, 中国Chiny
* rok księżycowy zaczyna się w Chinach wraz z drugim nowiem po przesileniu zimowym (wg kalendarza gregoriańskiego wypada on w styczniu lub lutym). Piąty miesiąc księżycowy to zatem nasz czerwiec/lipiec [przyp. AZL]
